Professionele debatleiders en effectieve debatontwerpen nodigen deelnemers uit om kritisch te kijken naar elkaars én hun eigen standpunten. Daar worden besluiten én relaties beter van.
Een debat wordt doeltreffend, als je werkt met deze zeven uitgangspunten:
WAARTOE
Bepaal vooraf je doel en maak het zo scherp mogelijk. Doe je dat niet, dan is de beer los. Waar een strijd tussen mensen leidt tot een slagveld, leidt een strijd tussen ideeën tot nieuwe inzichten. Belangrijker dan het bepalen van de winnaar is de vraag: wat hebben we geleerd? Zonder vangrail is je taak als debatleider een stuk lastiger.
WANNEER
Denk goed na over de plek van het debat binnen je bijeenkomst. Een debat op een verkeerd moment in de foute context doet meer schade dan goed.
Als een thema bijvoorbeeld nieuw is voor deelnemers, hebben ze eerst informatie nodig: weten komt voor vinden. Pas dan kunnen ze in een debat hardop de voors en tegens wegen.
WAT
Kies de juiste vorm. Wat speelt er, wie wil wie waarvan overtuigen? Hoe lang mogen debaters praten? Wie mogen hen wanneer onderbreken, en hoe?
Een klassiek politiek debat kan dynamisch en diepgaand worden, maar er zijn zoveel andere vormen waarmee je kunt experimenteren. Kijk bijvoorbeeld eens naar een Lagerhuis, naar de manier waarop de Maori's debatteren of naar ons Consens-IQ debat.
WAAROVER
Boetseer de perfecte stelling met zorg; het kan je debat maken of breken. Veel debatten worden doolhoven door dubbele ontkenningen, dubbelzinnigheden en dooddoeners. En een semantische discussie over de formulering kan interessant zijn, maar meestal poneer je een stelling om een inhoudelijk twistpunt op te roepen.
De stelling is kort door de bocht, en dat is precies de bedoeling. Er moet wel iets tegenin te brengen zijn. Steek dus tijd in het aanscherpen van een stelling, zodat die echt debat oproept.
WIE
Selecteer debaters op meningsverschil; in het debat stuur je op contrast. Debaters botsen niet om elkaar te overtuigen, maar een derde partij (de ‘zwevende kiezer’). Zijn de debaters het eens? Dan hoeven we het daar niet meer over te hebben. Tijd voor de volgende stelling!
WAAR
Benut de ruimte. Maak in één oogopslag zichtbaar wat iedereen vindt. Opponenten tegenover elkaar, dat is de basis. Je kunt ook een derde vak maken voor verhelderende vragenstellers of nuancerende twijfelaars.
Stem ook eens met het lijf. Laat iedereen op een fysieke schaal staan, of over een streep stappen. Je kunt alles betekenis geven: posities, petjes en kleuren – óók online.
HOE
Je rol als gespreksleider is cruciaal; hoe jij die invult bepaalt in belangrijke mate de loop van het debat. Professionele gespreksleiders delen hun mening niet tijdens werktijd. En al helemaal niet in debatten, óók niet om andermans mening te ontlokken. Wees daarom inhoudelijk radicaal neutraal en alpartijdig.
Iedereen krijgt gelijke kansen om aan het woord te komen. Het is niet de taak van de debatleider om gebreken in argumentatie bloot te leggen. Dat is aan de andere debaters. Houd het zweet op de juiste rug: debatleiding is geen journalistiek. De debatleider neemt niet de vloer, maar geeft de vloer.
Meer hierover leer je in de Workshop Debatleiding en Ontwerp.
Rick van der Kleij
