Gevoelsmatig weten we allemaal dat een dagvoorzitter bijeenkomsten beter maakt. Of dat nu is als gastheer, panel-moderator, facilitator van workshops, interviewer, er is iets dat er voor zorgt dat we vaker wel dan niet werken met een gespreksleider.
Toch zijn er wel wat dingen te zeggen over dit intuïtieve gevoel:
- Allereerst dat er dus ook mensen zijn die vinden dat ze géén moderator nodig hebben; wellicht omdat ze denken dat het gaat om een voorkeur en niet om een aantoonbaar psychologisch belang.
- Ten tweede is er dan het verschil tussen modereren en goed modereren. De meeste mensen gaan er vanuit dat dit simpelweg een kwestie is van talent en vergeten dat het verschil ook wetenschappelijk aangetoond kan worden.
- En een derde issue is dat online en hybride bijeenkomsten de moderator vleugellam kunnen maken, tenzij hij/zij precies weet wat de diepere zin is van zijn/haar rol. Alleen dan kun je de rol van de gespreksleider gericht vertalen van on stage naar online. Maar dat zullen we in een later artikel behandelen.
Laten we eens nader kijken naar de eerste twee punten, vanuit het perspectief van psychologie en wetenschap
En laten we dan beginnen met een fundamentele vraag, die ongetwijfeld al heel vaak beantwoord is. Maar sta me toe om mijn antwoord daar aan toe te voegen:
Waarom is een moderator belangrijk?
En het antwoord is … het cijfer drie.
Waarom drie? Omdat we bij een bijeenkomst – bijvoorbeeld als we met iemand koffie gaan drinken – altijd twee partijen hebben. Als we nu koffie gaan drinken met iemand die we nog niet kennen, dan zorgt een derde persoon voor een beter gesprek[1].
Er is een aantal redenen waarom we beter communiceren in groepen van drie. Degene waar ik me op wil concentreren is wanneer twee partijen elkaar niet kennen. Dan speelt een derde persoon die beiden wel kent de belangrijke rol van betrouwbare buitenstaander [2].
Die derde partij is dan de brug tussen de twee anderen, die er voor zorgt dat ze elkaar kunnen leren kennen. Deze helpt de twee anderen informatie over zichzelf uit te wisselen, waardoor ze voor elkaar geloofwaardig worden, wat weer bijdraagt aan vertrouwen [3].
In andere woorden: deze informatie is de moderator – de bemiddelende factor die de twee partijen laat interacteren. Net zoals de moderator van een event de twee partijen – deelnemers en spreker, of deelnemers onderling – helpt om te interacteren, door vertrouwen te kweken en het gesprek op gang te brengen.
Daarom is de moderator vaak iemand waar de deelnemers al enige band mee hebben: geografisch, functioneel of met een relevante expertise [4], omdat er dan al een bestaand vertrouwen is en een relationeel kapitaal, dat door gegeven kan worden aan de spreker.
Toch moeten we vast stellen dat de moderator niet persé een relatie tot de deelnemers hoeft te hebben. Een bestaande relatie is immers maar één manier om vertrouwen te kweken, maar dat vertrouwen kan ook heel snel opgebouwd worden. Daarbij is belangrijk in hoeverre de dagvoorzitter laat zien dat hij zijn eigen behoeften ondergeschikt maakt aan die van het publiek [5].
Dit is ook precies waarom inhoudsdeskundige moderatoren vaak juist averechts werken: omdat ze te veel gefocust zijn op hun eigen kennis en belang, ook wel bekend als de vloek van de expert [6].
Het cijfer drie heeft nog een andere relatie tot het nut van moderatie. Alle verhalen hebben – zoals Aristoteles al vast stelde – een begin, midden en einde [7]. Het probleem van bijeenkomsten is dat iedere spreker zijn eigen deel van het verhaal – laten we zeggen: het midden - vertelt, zonder aandacht te geven aan de relatie met de andere bijdragen. Zo wordt het dus een verhaal zonder rode draad (en daar wordt geen enkel boek of film beter van).
De moderator is dan degene die de losse onderdelen tot één verhaallijn samen smelt. En dat is precies hoe wij het beste luisteren en leren.
Dat brengt me bij het tweede punt:
Wat is goede moderatie?
We zij allemaal steeds op zoek naar verhalen. Dat is hoe we leren en hoe we in staat zijn om naar de toekomst te kijken [8][9].
Als een dagvoorzitter ons helpt om het verhaal samen te stellen, ons de verbanden laat zien en vragen stelt die de rode draad helderder maken, of hij laat deelnemers reflecteren op hoe ze het geleerde toe kunnen passen, dan helpt hij om een beter verhaal te vertellen[10].
Verbinding is het proces van samen komen. Meer verbonden zijn is als twee partijen meer samen zijn en minder verbonden zijn is als twee partijen gescheiden zijn. Hoe meer de deelnemers verbonden zijn met het centrale verhaal van een event – niet gescheiden door verwarring of irrelevantie – hoe beter de bijeenkomst[11].
Het punt dat deelnemers niet verward mogen zijn of niet mogen afhaken door irrelevantie, is een belangrijk punt.
Zoals we allemaal weten, praten sprekers, panelleden of geïnterviewden maar al te vaak over zaken die niet relevant zijn voor de deelnemers.
Relevantie en hoezeer iets echt over ons gaat zijn bepalend voor hoe verbonden we ons voelen met iets of iemand. Het is dus de taak van de moderator om dit te sturen (modereren betekent in het Latijn: onder controle hebben).
Er is voldoende scholing te vinden in de technieken van het modereren. Maar mijn argument is dat deze technieken alleen maar middelen zijn om het onderliggende doel van het modereren te bereiken: deelnemers meenemen op een reis langs sprekers, panels, workshops, oefeningen etc.
Verankeren in het doel
Ik hou me bezig met verbinding en ik steek veel tijd in het behandelen van de basisprincipes Wat is verbinding? Waarom willen we het? Hoe werkt het?
Je zou zeggen dat dit voor de hand liggende vragen zijn. En toch staat mijn boekenkast vol met publicaties die niet eens in de buurt komen van deze fundamentele vragen. En toch zul je ze als moderator moeten stellen, als je deze functie fundamenteel beter wilt uitoefenen.
Als je niet begrijpt wat het onderliggende doel is met alle technieken die je beheerst, kun je weliswaar op papier een goede moderator zijn, maar mis je het punt waar modereren echt om draait.
Ik heb geprobeerd vanuit onderzoek aan te tonen dat de moderator een cruciale rol heeft in het vertellen van een verhaal dat de deelnemers begrijpen en omarmen.
Dat is een hele nobele taak!
Scott Gould
Author, The Shape of Engagement
