Gijs Nillessen is dagvoorzitter en communicatiewetenschapper. Hij specialiseerde zich aan de Rijkuniversiteit in Groningen in de gespreksanalyse: een onderzoeksrichting die kijkt naar de diepste lagen in een gesprek. Door intensieve analyse kun je zien dat een adempauze, een hapering of de intonatie van invloed kunnen zijn op het verloop van je gesprek. In deze blogreeks Laat Gijs je zien dat zijn vak veel subtieler is dan voorbereiding – draaiboek – doorloop – en kletsen maar.
Vandaag: Gezichtsverlies.
"Gezichtsverlies kent verschillende niveaus. Dat kunnen grote zaken zijn: als gespreksleider een scoop delen ten nadele van je gast bijvoorbeeld, of een accountant overvallen met andere cijfers dan voorbereid. Beide is zwaar gezichtsverlies.
Maar ik kijk met de microscoop: vaak bouwen de ongemakken in een gesprek zich veel subtieler op.
Iedere taalhandeling van de gespreksleider leidt in meer of mindere mate tot gezichtsverlies bij de tafelgasten. (Politeness: Some Universals in Language Usage Penelope Brown, Stephen C. Levinson, Cambridge University, 1987)
- Als je iemand in de reden valt, neem je zijn beurt over en parkeer je je gast. Een inbreuk op de autonomie. In gesprekken de zwaarste inbreuk. Want jij spreekt, hij/zij zwijgt.
- Op het moment dat je een lastige vraag stelt, breng je automatisch iemand in een moeilijke positie. Hij zou het antwoord namelijk ook niet kunnen weten.
- Als je iemand vraagt iets uit te leggen, beperk je hem in zijn autonomie. Wil de gast dit eigenlijk wel uitleggen?
De oplossing
De bovenstaande drie taalhandelingen zijn voor iedere dagvoorzitter of gespreksleider volstrekt normaal. Wat is dan de les? Hoe iemand zijn of haar gezichtsverlies ervaart valt of staat bij de context (Politeness theory and relational work Locher, Miriam A. and Watts, Richard J. 2005) waarin het gebeurt. Een goed voorgesprek zou in mijn ogen dus niet alleen focussen op de inhoud van de sessie maar ook op de vorm.
Ik leg altijd uit wat mijn rol is vertel bijvoorbeeld:
- Ik ga jullie vragen stellen over ‘x’, als je iets vergeet help ik je.
- Als ik doorvraag is dat om je verhaal beter aan te laten komen bij de deelnemers; niet om je onderuit te halen..
- Het kan zijn dat ik je onderbreek. Dat is omdat ik de tijd eerlijk wil verdelen.
- Je mag inbreken op elkaar, maar ik bewaak de hoofdlijn; dat is het meest eerlijk.
- Etc.
Conclusie
Je rol duidelijk maken zorgt voor begrip en ontspanning aan tafel of op het podium. Het helpt om jouw handelen niet meer te zien als ‘aanval’ en neemt dus het gevoel van ‘gezichtsverlies’ weg.
Dan kunnen de gasten zich weer focussen op waar ze voor aan tafel zitten: relevant zijn en waarde toevoegen aan het geheel".
Gijs Nillessen
