Het zwaartepunt van het programma lag bij een onderwerp waar de school al tien jaar mee worstelde: het geldende hoofddoekjesverbod. Daar onder lag de bredere vraag hoe de katholieke waarden van de school zich verhouden tot een veranderende, brede en inclusieve samenleving.
De rector zei: “Ik wil een inclusieve school voor iedereen. Dat verbod van tafel, anders ben ik hier weg.” Daarop zeiden enkele homoseksuele docenten: “Inclusiviteit geldt ook voor ons. Als dat verbod verdwijnt voelen wij ons niet meer veilig, en zijn we weg.”
Basti en Wendelien kozen de weg der geleidelijkheid, waarbij een aantal zorgvuldig gekozen stappen de voorwaarden zouden scheppen voor de hoofdoekjesdiscussie.
De werkvorm ‘over de streep’ gaf om te beginnen iedereen inzicht in zijn eigen identiteit: “wie ben ik als mens, als leraar en als gelovige?” Na een korte wandeling deelden de deelnemers hun identiteit in een aantal speeddates, zodat er inzicht ontstond in elkaars keuzes en afwegingen. En aantal groepsopstellingen beantwoordden de vraag “welke rituelen zou de school moeten behouden en welke zouden er afgeschaft mogen worden; en waarom?”
Met de opgedane inzichten was de groep klaar voor de hoofdmoot van de dag: een – breed gedragen – beslissing over het hoofddoekjesverbod op school. Moderatoren Basti en Wendelien gingen op zoek naar een uitkomst waar álle aanwezigen mee in konden stemmen, zonder winnaars en verliezers; gebaseerd op de principes van Deep Democracy.
Democratie is in de praktijk vaak de meerderheid die iets beslist ten koste van de minderheid. Met de wensen en de wijsheid van de verliezers wordt niks gedaan: jullie hebben verloren, dus de bomen worden gekapt, de windmolens geplaatst, de bezuiniging doorgevoerd, et cetera.
Om het gevoel van winnaars en verliezers te voorkomen namen Basti en Wendelien eerst ruim de tijd om alle perspectieven op tafel te krijgen. Die van de rector, de homoseksuele docenten en álle stemmen daartussenin. Die van de aanwezigen en ook van degenen die niet aanwezig konden, wilden of durfden te zijn.
Dat begon al in de voorbereiding. Er werd gebeld en gemaild met collega’s die afwezig zouden zijn, om te zorgen dat ook hún perspectief mee genomen kon worden. Die meningen werden ingebracht door middel van een lege stoel. Op die stoel brachten deelnemers gezichtspunten in van afwezigen. Zo verplaatste iedereen zich in de gevoelens, frustraties en taal van de anderen.
Pas toen ál die perspectieven op tafel lagen, werd de stap gezet naar een oplossing. De rector werd keer op keer gevraagd om de beslissing te herformuleren, net zo lang totdat iedereen het gevoel had dat alle stemmen verwoord werden.
Uiteindelijk leidden onze moderatoren de groep overigens wel tot meerderheidskeuze. Verschil met andere besluitvormingsprocessen was dat ze veel moeite deden om de wijsheid van de minderheid te gebruiken om het besluit van de meerderheid mee te verrijken.
Op deze school konden alle aanwezigen zich uiteindelijk vinden in de uitkomst ; ook als dit niet de beslissing van hun voorkeur was. De minderheid kon ook ‘ja’ kon zeggen tegen het besluit, onder een paar voorwaarden waarin aan hun wensen tegemoet werd gekomen.
Alle stemmen werden gehoord. Alle stemmen werden serieus genomen. Met een unaniem besluit als resultaat.
